Pesten op de werkvloer, wat doe je ertegen?
Treiteren, roddelen, uitlachen en kleineren: het gebeurt blijkbaar aan de lopende band op de werkvloer. Ruim een kwart van de werkenden heeft er weleens mee te maken. Vakbond CNV kwam begin 2024 met de uitkomsten van hun onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag en pesten op de werkvloer. En de cijfers zijn schokkend.
Schokkende cijfers
In Nederland heeft 27% van de werkenden weleens te maken met treiteren, roddelen, uitlachen of ander vervelend gedrag op het werk. Omgerekend gaat het om 2,6 miljoen mensen. Te vaak is de leidinggevende daarbij betrokken; maar liefst 16% van alle ondervraagden uit het onderzoek van CNV wordt getreiterd door hun leidinggevende. Dat is onvoorstelbaar, aangezien de leidinggevende macht heeft en bij uitstek de persoon is die medewerkers een veilige en prettige werkplek moet bieden.
Iets meer dan de helft van de respondenten geeft bovendien aan dat er op de werkvloer niet wordt opgetreden tegen pesten of grensoverschrijdend gedrag. 11% van de mensen die wordt gepest, durft niets te zeggen over het pesten uit angst diens baan te verliezen. Vooral in de zorg is een goede sfeer vaak ver te zoeken. Een op de drie zorgmedewerkers heeft te maken gehad met treiteren of ander vervelend gedrag. Ambtenaren die bij de landelijke overheid werken (32%) en mensen in de ICT-sector (34%) krijgen ook bovengemiddeld vaak te maken met pestgedrag.

Foute ‘grappen’ met grote gevolgen
Pestgedrag op de werkvloer ziet er eerlijk gezegd niet eens zo anders uit dan pestgedrag op het schoolplein of in de schoolkantine: roddelen, buitensluiten, uitlachen, iemand negeren of zelfs intimideren. Hoe kinderachtig kan het zijn. Het kan face-to-face gebeuren of via kanalen zoals sociale media, internet chatrooms, e-mail, sms, telefoon en videoconferentie.
Een pestcultuur ontvouwt zich in verschillende fasen en kan leiden tot mentaal trauma en fysiek leed, waarbij de giftige werksfeer pestgedrag tolereert en soms zelfs aanwakkert. Intussen kost pestgedrag organisaties en bedrijven miljarden euro’s door ziekteverzuim en zelfs langdurige uitval, zo blijkt uit diverse onderzoeken. Mensen die gepest worden, kunnen daar namelijk zowel geestelijk als lichamelijk grote gevolgen van ondervinden. Stress, angst, depressie, een hoge bloeddruk en maag- en darmklachten zijn slechts enkele van de mogelijke symptomen. Het kan zelfs leiden tot arbeidsongeschiktheid.
Pesten in de wet
De afgelopen twee jaar is grensoverschrijdend gedrag, waar pesten natuurlijk onder valt, meer dan eens in het nieuws gekomen: van ministerie en ziekenhuis tot omroep en multinational. Inmiddels zijn we het er wel over eens dat er een zerotolerancebeleid moet gelden voor dergelijk gedrag op de werkvloer.
Vitalmindz App: voor vitale medewerkers
Ontdek de app
Pesten is ook in de Arbowet opgenomen bij ‘psychosociale arbeidsbelasting’. Op grond van deze wet zijn werkgevers verplicht om een beleid te voeren dat erop gericht is om deze vorm van arbeidsbelasting te voorkomen of te beperken. Het Burgerlijk Wetboek beschermt de medewerker bovendien ook impliciet tegen pesten. Op grond van artikel 7:658 heeft de werkgever een zorgplicht voor de veiligheid van de werkomgeving. Dat betekent dat een werkgever een eventuele klacht serieus moet nemen en ten minste moet proberen er iets aan te doen. Gebeurt het pesten op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, seksuele oriëntatie of burgerlijke staat, dan wordt de medewerker ook beschermd door de Wet Gelijke Behandeling. In dit geval kan zelfs een klacht worden ingediend bij het College voor de Rechten van de Mens.
Toxische werkomgeving belangrijkste oorzaak van burn-out
Maar ondanks wettelijke verplichtingen geeft meer dan de helft van de werkenden in het onderzoek van CNV aan dat er niet wordt opgetreden tegen pesten of grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Een kwart stelt dat notoire pestkoppen zelfs wegkomen met hun gedrag. Om een beter beeld te krijgen van de inspanningen van werkgevers en de toenemende uitdagingen op het gebied van het welzijn van hun medewerkers, onderzocht McKinsey Health Institute in 2022 een aantal specifieke aspecten omtrent de werkplek:
- Toxisch gedrag op het werk;
- Duurzaam werk;
- Inclusiviteit en verbondenheid;
- Ondersteunende groeiomgeving;
- Vrijheid van stigmatisering;
- Organisatorische betrokkenheid;
- Leiderschap verantwoordelijkheid;
- Toegang tot de juiste middelen.
Een hoog burn-outpercentage is een krachtig signaal dat de organisatie niet alleen de individuele medewerker moet versterken, maar ook toxisch gedrag op de werkvloer moet aanpakken.
Toxisch gedrag op het werk bleek de grootste voorspeller te zijn voor burn-out en de intentie om een andere baan te vinden. Dan kun je nog zo hard werken aan het vergroten van veerkracht van je medewerkers, maar als je niks doet aan de werksfeer en bedrijfscultuur, vallen ze alsnog bij bosjes uit. Naast het vergroten van veerkracht van medewerkers zou de focus dan moeten liggen op een ondersteunende, veilige werkomgeving. Een hoog burn-outpercentage is dan ook een krachtig signaal dat de organisatie niet alleen de individuele medewerker moet versterken, maar ook toxisch gedrag op de werkvloer moet aanpakken.
Wat kun je doen tegen pesten op de werkvloer?
Als werkgever moet je beleid vaststellen om pesten op het werk tegen te gaan. Dat staat in de Arbowet. Doe je dat niet, dan kan de Nederlandse Arbeidsinspectie maatregelen nemen en uiteindelijk kun je zelfs hoge boetes krijgen. Beleid tegen pesten op basis van de risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) bestaat uit een aantal noodzakelijke maatregelen:
- Het inventariseren van de risico’s in jouw organisatie.
- Benoemen van een vertrouwenspersoon en klachtencommissie.
- Voorlichting aan je medewerkers over pesten.
- Waar nodig nader onderzoek laten uitvoeren, waarbij de anonimiteit gewaarborgd blijft.
- Opstellen van een gedragscode en een klachtenprocedure.
- Opvangen, begeleiden en bieden van nazorg aan slachtoffers van pesten.
- Aanpakken van de dader(s) van pesten.
- Evalueren of de maatregelen het gewenste effect hebben.
Pestprotocollen en vertrouwenspersonen
Voer dus een zerotolerancebeleid! Dat werkt namelijk ook preventief. Onderdeel van zo’n beleid is een duidelijk pestprotocol. Helaas worden die nog onvoldoende ingezet, zo blijkt uit het onderzoek van CNV. Bij een op de drie werkenden is een dergelijk protocol niet aanwezig.
Een andere cruciale factor is het aanstellen van een vertrouwenspersoon die beschikbaar is voor vertrouwelijke, anonieme gesprekken met iedereen op de werkvloer. Dat is sinds begin 2024 ook wettelijk verplicht. En bij een beleid tegen pesten horen natuurlijk ook duidelijke sancties (schorsing, officiële waarschuwing) en een klachtencommissie waar medewerkers terecht kunnen met hun klachten over pestgedrag.
Zo kunnen wij helpen
Wil jij weten hoe het met de risico’s en werksfeer in jouw organisatie zit? Ons Preventief Onderzoek Psycho Sociale Arbeidsbelasting (PSA) biedt waardevolle inzichten en hulp. Meer weten over onze diensten of heb je een vraag? Neem vrijblijvend contact op, we helpen je graag.
Meer tips voor vitale medewerkers?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van amplitie, preventie en psychisch verzuim!
Ik schrijf me in
Meer artikelen voor tips en inspiratie

Introversie en leiderschap: de kracht van introverte leidinggevenden
Leiderschap wordt vaak geassocieerd met extraverte eigenschappen zoals assertiviteit, charisma en het vermogen om een groep mensen te motiveren. Gelukkig is er steeds meer erkenning voor de kracht van introverte leiders.

Amplitie: wat levert het op en hoe pas je het toe?
Met amplitie verhoog je het werkplezier van medewerkers, verstevig je hun gezondheid én versterk je de betrokkenheid bij de organisatie. Tenminste, dat is het idee.

Q&A met de psycholoog: de meestgestelde coachingsvragen
Dag in dag uit helpen onze coaches medewerkers bij zaken waar zij tegenaanlopen, zowel op werk- als privégebied. Maar wat zijn nou eigenlijk de meestgestelde vragen van coachees?

Werkstress verminderen bij medewerkers doe je zó
Wist je dat maar liefst 21% van verzuimdagen gerelateerd is aan stress op het werk? Maar wat valt er onder werkstress en hoe vlieg je dit probleem aan als werkgever?

Stress is gezond! Het is maar hoe je het bekijkt (deel 2)
Stress heeft een slecht imago en dat is onterecht! De juiste verhouding van cortisol en DHEA kan zelfs een positief effect hebben op de gezondheid en prestaties.

Hoe je persoonlijke ontwikkeling voor medewerkers makkelijker maakt
Als werkgever weet je hoe belangrijk het is dat medewerkers werken aan hun persoonlijke ontwikkeling. Maar hoe pak je dit het beste aan?

Overspannen medewerker: het voorstadium van burn-out
Weet jij wat overspannen zijn inhoudt? En hoe herken je de signalen bij jouw medewerkers? Wij vertellen je dit en meer in dit artikel!

Werk-privébalans: ondersteuning voor medewerkers in elke levensfase
Bij iedere levensfase komen andere behoeften en uitdagingen in werk-privébalans kijken. Als werkgever wil je natuurlijk dat je medewerkers vitaal blijven gedurende deze fases, zodat je zo lang mogelijk plezier van ze hebt.

7 Dimensies van het welzijn van medewerkers
Welzijn kent veel verschillende dimensies: fysiek, emotioneel, spiritueel, intellectueel, sociaal, financieel en werkinhoudelijk. Hoe ga jij als werkgever hier mee om?

Menstruatie, de overgang en werk
Menstruatie: voor een groot deel van de bevolking is het iedere maand weer raak. Ook de overgang treft velen. Er openlijk over praten op het werk gebeurt helaas nog te weinig. Hoe ga je om met menstruatie- en overgangsklachten op de werkvloer?

7 tips voor een gezondere bedrijfscultuur
Een gezonde bedrijfscultuur is essentieel. Niet alleen voor het welzijn van medewerkers, maar ook voor het succes van een organisatie. Maar hoe creëer je een fijne en veilige werkomgeving?

Bore-out: zo voorkom je dat jouw medewerkers afhaken
Vandaag de dag besteden we veel aandacht aan stress, burn-out en de onophoudelijke prestatiedruk. Toch is de bore-out een even verraderlijke, maar vaak over het hoofd geziene kwestie.

Nationale Vitaliteitsweek organiseren: 6 workshops en to-do’s
Of je organisatie nu groot of klein is, er is altijd wel een mogelijkheid om iets te organiseren op het gebied van vitaliteit. Ontdek onze aanraders voor de Nationale Vitaliteitsweek 2024!

Hoe herken je stress en mentale problemen bij medewerkers?
Het afgelopen jaar steeg het aantal mensen dat zich ziekmeldde op het werk met stressklachten met maar liefst 11 procent. Maar hoe herken je stress en mentale problemen bij medewerkers?

Hoe ondersteun je medewerkers bij heftige privéomstandigheden?
Soms worden medewerkers geconfronteerd met heftige privéomstandigheden, zoals ziekte van een naaste. Het is vaak onvermijdelijk dat deze omstandigheden ook invloed hebben op het functioneren.

Neurodiversiteit: zo creëer je voor iedereen een fijne werkplek
De meeste werkplekken zijn ingericht op neurotypische mensen, vaak wordt daarbij helaas weinig gedacht aan neurodivergente mensen. En dat is zonde, zowel voor medewerkers als voor de organisatie!

Zo floreren de introvert en extravert op de werkvloer
Extraverte medewerkers zijn binnen veel organisaties de norm, en dat terwijl een derde van de bevolking introvert is. Wij geven je inzicht en tips om het beste uit ieder type medewerker te halen.

Hoe waarborg je duurzame inzetbaarheid op afstand?
Thuiswerken is bij veel organisaties tegenwoordig de norm. In veel opzichten is dat ideaal, maar het kan ook een flinke uitdaging zijn om de duurzame inzetbaarheid van je medewerkers te waarborgen.

Skip de winterdip! Zo help jij medewerkers de donkere dagen door
Ken je dat gevoel? Januari is voorbij, maar de winter lijkt eindeloos te duren. Op wat zonnige dagen na is het buiten meestal koud, nat en grijs. Voor veel medewerkers zorgt dit voor een winterdip, ook wel de winterblues genoemd. Wat kun je hieraan doen?

Kun je veerkracht van medewerkers versterken met Virtual Reality?
Elke werkgever wil veerkrachtige medewerkers. Maar hoe versterk je die veerkracht? En welke rol kan Virtual Reality daarin spelen?

Roze verzuim: wat is het en hoe grijp je in?
Hoewel roze verzuim een minder bekende term is, kan het grote gevolgen hebben voor je organisatie en medewerkers. Het is een sluipmoordenaar die vaak over het hoofd wordt gezien en een mogelijke voorbode van burn-out of andere mentale problemen.

De (on)zin van werkgeluk
Is werkgeluk alleen voor de geluksvogels of is het bereikbaar voor iedereen die dat wil? En welke rol heb je als werkgever hierin?

Huilen op het werk: een teken van zwakte?
Huilen op het werk: een angstaanjagend beeld voor veel medewerkers. Toch overkomt het 80% van de werkenden. Kloppen die oordelen dan wel? Wat maakt dat mensen huilen op het werk en hoe ga je hier als leidinggevende mee om?

Loslaten doe je zo!
Onplezierige zaken kosten veel energie en putten je uit. Ontdek hoe je kunt loslaten en meer in het moment kunt leven.