Overspannen medewerker: het voorstadium van burn-out

Als jouw medewerker overspannen of burn-out raakt, is dat natuurlijk vervelend voor beide partijen. Jouw medewerker zal gedurende een bepaalde tijd moeten herstellen en minder kunnen doen dan voorheen (op het werk én in het privéleven). Daarnaast heb jij als werkgever te maken met minder stabiliteit en hogere kosten. Je doet jezelf en jouw medewerkers dan ook een zeer groot plezier door de signalen van overspannenheid goed te signaleren. Ook wil je voorkomen dat het overslaat in een burn-out. In dit artikel leggen we uit wat overspannenheid inhoudt, wat het verschil is met burn-out en hoe je het beste kunt omgaan met een medewerker die overspannen is.

Wat is overspannenheid?

Iemand is overspannen als er sprake is van minstens drie klachten als vermoeidheid, concentratieproblemen en emotionele labiliteit. Daarnaast dient er sprake te zijn van het gevoel dat er controleverlies is en het beroepsmatig en sociaal functioneren beperkt wordt. Het is normaal dat jouw medewerker af en toe stress ervaart door factoren op het werk of in de privésituatie. Maar wanneer deze stress te lang aanhoudt of wanneer meerdere stressvolle gebeurtenissen in korte tijd optreden, kan jouw medewerker overspannen raken.

Vaak gebeurt dat als er plotseling iets heftigs gebeurt. De stressklachten zijn dan zo ernstig, dat iemand er niet goed meer mee kan omgaan. We zeggen dan dat de draaglast groter is geworden dan de draagkracht. Jouw medewerker heeft dan moeite met het uitvoeren van dagelijkse bezigheden op het werk en ervaart onvoldoende controle over de situatie. Verder kan jouw medewerker last hebben van de volgende symptomen:

 Mentale klachten bij overspannenheid

• vermoeidheid;
• moeite met slapen ondanks vermoeidheid of uitputting;
• angst- en paniekklachten, zoals overmatig piekeren;
• concentratieproblemen en/of geheugenproblemen;
• emotionele instabiliteit;
• prikkelbaarheid;
• een opgejaagd gevoel;
• een overgevoeligheid voor prikkels van buitenaf zoals drukte en herrie.

Veelvoorkomende lichamelijke klachten bij overspannen zijn

• pijnlijke spieren;
• een stijve nek en schouders;
• een verhoogde bloeddruk;
• maagklachten of buikpijn;
• hartkloppingen;
• duizeligheid en beven;
• pijn op de borst.

Veelvoorkomende gedragsmatige klachten bij overspannenheid

• meer roken of medicijnen, drugs of alcohol innemen om spanningsklachten te onderdrukken;
• vaker ziekmelden.

Wat is het verschil tussen overspannen zijn en burn-out?

De symptomen van overspannen zijn, hebben veel overeenkomsten met de symptomen van een burn-out, maar het is niet hetzelfde. Je kunt overspannenheid zien als het voorstadium van burn-out. Wanneer overspannenheid eindigt en een burn-out begint, is niet duidelijk aan te geven. De klachten en symptomen zijn grotendeels hetzelfde, maar er zijn een aantal verschillen:

Bij overspannen zijn spelen de klachten minder lang dan bij een burn-out. We spreken van een burn-out wanneer deze klachten minstens zes maanden aanwezig zijn.                                                                                              

Een burn-out is een meer heftige vorm van overspannenheid, waarbij je je lichamelijk vermoeid en uitgeput voelt. Het is alsof je letterlijk ‘opgebrand’ bent. Je hebt daarnaast meer last van mentale moeheid dan bij overspannenheid, wat het nog lastiger maakt om je aandacht en concentratie vast te houden.                                                                                                                                                             

Als je een burn-out hebt, ervaar je nog sterker dan bij overspannenheid dat je geen controle meer hebt over je functioneren. Je kunt last hebben van extreme vermoeidheid, emotionele uitputting, een verminderd gevoel van competentie en een emotionele afstand ervaren ten opzichte van je werkzaamheden.                                                                                                                                              

Overspannenheid is omkeerbaar, een burn-out niet. Dat betekent dat als je de oorzaken van stress wegneemt en rust neemt, je relatief snel kunt herstellen van overspannenheid. Als je een burn-out hebt, moet je meestal een lange tijd stoppen met werken om volledig te herstellen. De herstelperiode verschilt per persoon, maar moet bij een burn-out meer geleidelijk worden opgebouwd dan bij overspannenheid. Vaak heb je hierbij professionele begeleiding nodig.

Hoe kun je het beste omgaan met een overspannen medewerker?

Voor jou als werkgever is het dus belangrijk dat je de signalen van overspannenheid herkent, serieus neemt en actie onderneemt. Doe je dit niet, dan is er een grote kans dat de overspannenheid overgaat in een burn-out en dan zijn beide partijen verder van huis. Als werkgever wil je er natuurlijk alles aan doen om je medewerker te ondersteunen bij het herstel. We geven je enkele tips:

1. Onderzoek de oorzaken van overspannen zijn

Ga het gesprek aan met je medewerker en probeer erachter te komen wat er speelt. Benoem concreet welke signalen je ziet en vraag of je medewerker deze signalen herkent. Welke klachten heeft je medewerker precies? Onderzoek of de oorzaak ligt in de privésfeer, spelen vooral werkfactoren een rol of is het een combinatie van factoren?

2. Besteed specifiek aandacht aan oorzaken in de werkomgeving  

De verantwoordelijkheid voor het voorkomen van overspannen zijn (maar ook burn-out) wordt vaak gelegd bij de medewerker zelf, iets wat niet volledig terecht is. Uit onderzoek blijkt namelijk dat niet alleen de persoonlijke vaardigheden van een medewerker een rol spelen bij de ontwikkeling van overspannen zijn of een burn-out, maar ook (vooral!) de werkomgeving. Besteedt hier dus extra aandacht aan. Is er bijvoorbeeld sprake van een sociaal onveilige of toxische werkomgeving? Denk vooral aan discriminatie, pesten, seksuele intimidatie.   

3.  Kijk samen of stressvolle omstandigheden direct actief kunnen worden aangepakt.

Onderzoek samen wat jouw medewerker nodig heeft. Dat kan betekenen dat je medewerker tijdelijk een ander project gaat doen, minder uren gaat werken of dat er een herverdeling van taken binnen het team nodig is. Ook tijdelijk thuiswerken of het volgen van  trainingen, workshops of cursussen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling kan worden overwogen.                                             

4. Laat jouw medewerker niet verpieteren op de bank

Een veelgehoorde vraag is: moet je als medewerker thuisblijven als je overspannen bent? Het is belangrijk dat je medewerker de tijd, rust en de ruimte krijgt om alle stress en emoties te verwerken. Of jouw medewerker kan blijven werken als deze overspannen is, hangt af van diens klachten en persoonlijke situatie. Het kan goed zijn om eerst een tijdje niets te doen om de druk van de ketel te halen. Als het mogelijk is, is het verstandig om zoveel mogelijk te blijven werken. Werken kan bijdragen aan herstel. 

5. Maak een overzicht van energieslurpers en energiebronnen

Breng in kaart wat de energieslurpers zijn voor jouw medewerker.  Maar vooral ook: wat zijn hun energiebronnen? Waar halen jouw medewerkers hun balans en werkplezier vandaan? Wat zijn hun sterke punten en waar ligt hun kracht? Hoe kunnen jullie ervoor zorgen dat er voldoende energiebronnen zijn die goed aangeboord kunnen worden?     

6.  Zoek naar structurele oplossingen

Laat je medewerker vooral zelf met oplossingen komen om de eigen regie te versterken. Geef iemand hier waar nodig extra tijd voor en vraag ook of er behoefte is aan een afspraak met de bedrijfsarts, een vertrouwenspersoon of bedrijfsmaatschappelijk werker. Houdt in de tussentijd regelmatig contact met de medewerker om te checken hoe het herstel verloopt. Zoek zo nodig ook naar systemische oplossingen en interventies op organisatieniveau.

Mocht je graag willen sparren over hoe je het beste kunt omgaan met overspannen medewerkers? Neem dan gerust contact met ons op. Wij helpen je graag verder.