Burn-out: dit is wat we nu weten

De term ‘burn-out’ is inmiddels zeer bekend. Toch is het nog steeds geen officiële diagnose in de DSM, het handboek van de psychiatrie. Wat zijn burn-outklachten dan precies? En hoe zorg je voor een duurzame re-integratie bij een medewerker met een burn-out? Wij geven tips.

Vroeger hoorde je veel minder vaak over de burn-out, het was zelfs nieuws waar je van opkeek. In de krant kwam het nog net niet, maar als je in de jaren tachtig of negentig overspannen thuiszat, wist je dat er flink over je gepraat werd bij de buren en in de familie. De buurman, oom of tante had veel te hard en veel te lang gewerkt en was daardoor compleet uitgeteld. Niet meer in staat om ook maar iets te doen. Wie het nog nooit had meegemaakt, kon het zich waarschijnlijk maar moeilijk voorstellen. ‘Hoe kan het bestaan: niks, maar dan ook helemaal niks meer kunnen?’, zullen sommigen zich zelfs afgevraagd hebben.

De burn-out anno nu

De tijden zijn veranderd. Óf je hebt inmiddels zelf een burn-out gehad, óf je kent ten minste een iemand die het heeft ervaren. De burn-out is al een tijdje beroepsziekte nummer een onder de Nederlandse bevolking: een op de zes mensen heeft last van burn-outklachten, wat neerkomt op 1,4 miljoen personen. Het verzuim dat die klachten opleveren wordt ook steeds langer, becijferde TNO in hun meest recente onderzoek naar werkstress. Waar het werkstressgerelateerd verzuim in 2019 in totaal nog 9,4 miljoen dagen was, kwam het in 2021 neer op maar liefst 11 miljoen dagen. Iedereen weet: burn-outs en burn-outklachten zijn een groot maatschappelijk probleem dat elk jaar weer groter wordt. Als mogelijke oorzaak hiervan wordt vaak de prestatiemaatschappij genoemd, de toegenomen individualisering en het feit dat veel mensen alle ballen in de lucht moeten houden, zoals een gezin, een baan, een sociaal leven, sport en persoonlijke ontwikkeling.

Geen officiële diagnose

Ondanks het toegenomen aantal burn-outklachten, staat de burn-out niet in de DSM-5: het huidige handboek van stoornissen dat gebruikt moet worden om een officiële diagnose te kunnen stellen. Dit komt deels doordat een burn-out veel overlap vertoont met een angststoornis en een depressie, en er daarbuiten weinig wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de burn-out als stoornis. Een ‘aanpassingstoornis’ staat wel in de DSM. Van deze stoornis is sprake als er ten minste 3 maanden lang sprake is van stress, waardoor iemand niet meer kan functioneren. Technisch gezien vallen overspannenheid en een burn-out hier ook onder.

Huisartsen spreken vaak wel over een burn-out of burn-outklachten. Dit komt doordat zij, net als bedrijfsartsen, geen officiële diagnose hoeven te stellen als het gaat om psychische problematiek. De term burn-out is algemeen geworden, en wordt inmiddels door veel mensen gebruikt.

Wat zijn de symptomen van een burn-out?

Ongeveer een op de zes Nederlanders rapporteert dus burn-outklachten: ze hebben een burn-out óf hebben klachten die erop wijzen dat ze hoge spanning ervaren. Maar als het geen officiële diagnose is, wat betekent het dan precies? Daar is tegenwoordig veel discussie over. De term ‘burn-out’ kan namelijk voor iedereen iets anders betekenen. De een spreekt bij lichte spanningsklachten als hoofdpijn en moeheid al over een burn-out, terwijl de ander die term gebruikt voor mensen die structureel en jarenlang te hard hebben gewerkt, en uiteindelijk tot niets meer in staat zijn. Sommige experts zoals psychiater en hoogleraar Christiaan Vinkers, zijn daarom kritisch op het gebruik van het woord en de diagnose. Het zou minder gebruikt moeten worden, vinden sommigen, of zelfs helemaal afgeschaft.

Hoewel de betekenis dus ter discussie staat, zijn veel mensen het wel eens over één ding: burn-outklachten hebben te maken met stress. Langdurige stress, welteverstaan, die maandenlang voortduurt en zorgt voor een of meer van de volgende klachten:

• Lichamelijke moeheid
• Geestelijke moeheid
• Prikkelbaar zijn (snel geïrriteerd, boos of gefrustreerd zijn)
• Veel piekeren
• Veel (en snel) huilen
• Slecht tegen prikkels kunnen
• Een onrustig en/of opgejaagd gevoel
• Slecht slapen

Een gevoel van wanhoop hoort hier soms ook bij, evenals incidentele paniekaanvallen.

Wat te doen bij burn-outklachten?

De remedie tegen een burn-out is algemeen bekend: rust. Als de spanning zo hoog is opgelopen dat normaal functioneren niet meer lukt of te zwaar is, dan is rust het enige dat kan helpen. Lichaam en geest hebben een hersteltijd nodig, een kans om weer in balans te komen. En dat bereik je met rust. Dit betekent niet per se dat iemand helemaal niks meer moet doen, lichte lichamelijke inspanning kan juist helpen. Niet voor niets roepen huisartsen, psychologen, fysiotherapeuten en coaches allemaal ‘wandelen’ als het gaat om herstel van een burn-out. Het is gezond en kan een verlichtende geestelijke werking hebben.

“Het kan voor je medewerker nodig zijn om het werk en collega’s tijdelijk links te laten liggen, hoe wrang het ook is.”

Ondertussen is het belangrijkste dat iemand de klachten en de situatie accepteert zoals die is. Acceptatie kan lastig zijn, zeker voor mensen die gewend zijn de lat hoog te leggen en erg prestatiegericht zijn. Het kan voor je medewerker nodig zijn om het werk en collega’s tijdelijk links te laten liggen, hoe wrang het ook is.

Daarna volgt vaak een tijd van onderzoek: antwoorden vinden op de vraag hoe het zo ver heeft kunnen komen. Denk hierbij aan vragen als: ‘Waar ging het mis?’, ‘Welke rol speelt het werk?’, ‘Welke rol speel je zelf?’, ‘Moet je vaker ‘nee’ durven zeggen?’, ‘Trek je te veel verantwoordelijkheid naar jezelf toe?’, ‘Is de balans tussen je professionele leven en privéleven wel gezond?’ en ‘Wie ben je eigenlijk zonder je werk?’. Het zijn goede vragen om te stellen: de boodschap van een burn-out is heel vaak dat iemand zijn, haar of hun leven anders moet aanpakken. Psychologische begeleiding kan in zo’n geval een enorme steun zijn en overzicht geven bij het vormgeven aan deze boodschap.

Re-integratie bij een burn-out

Heeft jouw medewerker of cliënt een burn-out of burn-outklachten? Dan is het goed om, meestal na een periode van rust, weer rustig te starten met werkzaamheden. Hieronder een aantal tips voor een duurzame re-integratie van een medewerker met een burn-out:

• Laat je medewerker starten met eenvoudige, lichte werkzaamheden – eventueel aangepast werk.
• Begin met een beperkt aantal uren (bijvoorbeeld 2 dagen van 2 uur werken) en bouw het daarna rustig op.
• Let erop dat jouw medewerker zich houdt aan de afgesproken tijd.
• Stel samen eenvoudige, haalbare doelen op, zodat de kans op een succeservaring groot is.
• Accepteer dat het soms moeizaam gaat, dit geldt voor beide partijen.
• Forceer niets – laat jouw medewerker naar huis gaan als het niet lukt.

Heb je hulp nodig bij de re-integratie van een medewerker met een burn-out of burn-outklachten? Of ben je benieuwd welke oplossingen wij allemaal kunnen bieden? Neem vandaag nog contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek, wij helpen je graag!