De (on)zin van werkgeluk

Werkgeluk, bestaat dat? Die vraag lijkt tegenwoordig veel vaker gesteld te worden dan vroeger. Ooit was een mens bijvoorbeeld zestig jaar lang molenaar, chauffeur of leraar, zonder al te veel bij stil te staan bij werkgeluk. Nu willen mensen vooral een baan die past, een bevredigende baan.

Hoe realistisch is het?

In de praktijk blijkt dat werkgeluk niet vanzelfsprekend is. Er zijn mensen die werkgeluk als een utopie beschouwen. Het zijn de mensen die hardop fantaseren over een winnend staatslot en vertellen hun collega’s aan de koffietafel dat ze in zo’n geval per direct ontslag zouden nemen. Aan de andere kant zijn er mensen die zo van hun werk houden dat ze het zelfs vrijwillig zouden blijven doen, zelfs na hun pensioen. Misschien omdat ze anders niets te doen zouden hebben, maar ook omdat ze oprecht gelukkig worden van hun werk. Zijn zij dan geluksvogels? Of is werkgeluk ook bereikbaar voor degenen die dat willen? En hoe kun je anderen daarbij helpen?

Ingrediënten voor werkgeluk

Het internet staat bomvol met adviezen voor mensen die op zoek zijn naar werkgeluk of voor werkgevers die willen dat hun medewerkers ‘werkgelukkig’ zijn. Zorg ervoor dat de taken interessant zijn, bijvoorbeeld. Zorg voor erkenning en waardering, en zorg voor een goede balans tussen werk en privé. Creëer een gezonde bedrijfscultuur waar medewerkers trots kunnen zijn op hun werk en werkgever, en ga zo maar door.

Dit lijken misschien voor de hand liggende adviezen, maar veel bedrijfsartsen en -psychologen weten dat veel werkgevers op meerdere van deze vlakken tekortschieten. Volwassen leiderschap is niets minder dan een kunst. Het is geen gemakkelijke taak om ervoor te zorgen dat medewerkers zich gezien voelen, en onderzoek toont aan dat het van groot belang is dat medewerkers uitdaging ervaren. Krijg dat maar eens voor elkaar in een grote organisatie.

De universiteit van Berkely (VS) stelde na een onderzoek in 2019 vier pijlers op voor werkgeluk:

• Doel, waarbij je het gevoel hebt dat jouw kernwaarden worden weerspiegelt.
• Betrokkenheid, waarin je je autonoom en effectief voelt.
• Veerkracht, waarin je het vermogen hebt om met tegenslagen om te gaan.
• Vriendelijkheid, waarin je respect en waardigheid ervaart tussen jezelf en anderen.

De grote vraag die vooraf gaat aan deze pijlers is natuurlijk: vind je je werk leuk? En zo niet, wat doe je dan?

Obstakels voor werkgeluk

Als psychologen zien we één obstakel veel terugkomen bij medewerkers. Het komt nogal eens voor dat medewerkers in een verzuimbegeleidingstraject moeten bekennen dat ze eigenlijk wel een beetje uitgekeken zijn op hun werk. ‘Maar ja’, klinkt het dan vaak: ‘Wat moet ik dán?’

Of: ‘Maar ik verdien hier zó goed…’

Of: ‘Maar dan moet ik weer ergens helemaal opnieuw beginnen…’

Of: ‘Ik ben al van baan gewisseld in de laatste jaren…’

De bezwaren zijn begrijpelijk. Stabiliteit, weten waar je aan toe bent en het verlangen naar een solide basis zijn serieuze zaken. Aan de andere kant bedekken deze bezwaren vaak iets anders, namelijk de angst om een keuze te maken. Ook dat is natuurlijk begrijpelijk. Maar wanneer er signalen zijn dat het tijd is om in beweging te komen, kan het juist verstandig zijn om precies dat te doen.

Angst is ook hier een slechte raadgever, en het comfort van het oude en bekende kan in zo’n geval duur worden betaald. Het werk kan bijvoorbeeld een sleur worden, de wekker lijkt steeds vroeger af te gaan ’s ochtends, of men komt na een dag werken steeds vermoeider thuis. Het advies in zo’n situatie is dan ook: spring!

Een ander obstakel voor werkgeluk: een gebrek aan zelfkennis. Veel mensen weten niet per se waar ze goed in zijn en dat kan het zoeken naar een andere baan best lastig maken. Weet je wat jouw talenten zijn en waar je energie van krijgt? En als je dat niet weet, wat kun je dan doen? Er zijn gelukkig genoeg professionals die door middel van coaching kunnen helpen bij de vraag wat goed bij je past en wat je leuk vindt om te doen. Het is belangrijke kennis die de uiteindelijke sprong veel gemakkelijker maakt.

Kun je werkgeluk afdwingen?

Is het dan inderdaad maakbaar, dat werkgeluk? Het lijkt er wel op. Help mensen zoeken naar een baan die past bij hun kernwaarden, waarbij ze zich betrokken voelen, waar ze kunnen vallen en weer opstaan en waar ze positieve relaties ervaren. Maak mensen bewust van het feit dat ze kunnen switchen als het tegenzit en dat goed om is om te weten waar ze warm van worden – of juist koud. Eerlijkheid speelt daarbij een belangrijke rol. Banen veranderen en mensen veranderen ook. Een schoen die ooit perfect paste, kan na een paar jaar behoorlijk wringen. Werkgeluk vind je pas weer wanneer je durft mee te bewegen.