Vitalmindz blog

Menstruatie, de overgang en werk

Menstruatie: voor een groot deel van onze bevolking is het (bijna) iedere maand weer raak. Ook de overgang treft velen, zowel jong als oud. Menstruatie- en overgangsklachten kunnen een aanzienlijke impact hebben op de vitaliteit en prestaties van medewerkers en zelfs leiden tot verzuim. Er openlijk over praten op het werk gebeurt helaas nog te weinig. Hoe ga je om met menstruatie- en overgangsklachten op de werkvloer?

Wat zijn menstruatieklachten?

Menstruatie, ook wel ongesteldheid genoemd, is het – indien er sprake is van een regelmatige cyclus – maandelijkse bloedverlies dat plaatsvindt vanaf de tienerjaren tot de menopauze. De menstruatie kan voor flink wat klachten zorgen, zoals hevige pijn. Wist je dat de baarmoeder kan samentrekken met een kracht tot maar liefst 175 mm kwikdruk? Dat kun je vergelijken met een strak opgepompte bloeddrukmeter! Gynaecoloog Bertho Nieboer vertelt er meer over in deze video over menstruatiepijn van Universiteit van Nederland.

Naast fysieke klachten kan menstruatie zorgen voor mentale klachten, zoals een emotioneel, depressief of angstig gevoel en slaapproblemen.

Naast fysieke klachten zoals buik- en hoofdpijn, kan menstruatie zorgen voor mentale klachten zoals een emotioneel, depressief en/of angstig gevoel en slaapproblemen. De klachten variëren in intensiteit; sommige vrouwen of andere mensen met een baarmoeder ervaren nauwelijks ongemak, terwijl anderen er ziek van zijn. Een menstruatie duurt meestal twee tot acht dagen, waarbij de eerste dagen vaak het pijnlijkst zijn.

Daarnaast zijn er mensen die gedurende hun cyclus – zowel tijdens als buiten de menstruatie om – kampen met endometriose, PMS (premenstrueel syndroom) of de psychische stoornis PMDD (premenstruele dysfore stoornis), waardoor zij last hebben van flink wat klachten.

Wat is endometriose, PMS en PMDD?
  1. Endometriose. Endometriose is een aandoening waarbij weefsel dat lijkt op het baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder groeit, bijvoorbeeld op de eierstokken, darmen of blaas. Dit weefsel reageert op hormonale veranderingen, wat kan leiden tot pijnlijke ontstekingen en littekenvorming. Dit proces veroorzaakt hevige menstruatiepijn, onregelmatig bloedverlies en soms vruchtbaarheidsproblemen. Daarnaast kunnen de chronische pijn en de impact op het dagelijks leven leiden tot mentale klachten zoals stress, angst en depressie. De emotionele last van deze aandoening kan voor velen net zo zwaar wegen als de fysieke symptomen.
  2. PMS. Premenstrueel syndroom (PMS) is een verzameling van lichamelijke en emotionele symptomen die zich voordoen in de dagen of weken vóór de menstruatie. Deze symptomen kunnen variëren van hoofdpijn en een opgeblazen gevoel tot stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en vermoeidheid. PMS ontstaat door schommelingen in hormonen, zoals oestrogeen en progesteron, die de balans in het lichaam verstoren. Voor veel vrouwen of andere mensen met een baarmoeder verdwijnen de klachten zodra de menstruatie begint, maar bij sommigen kunnen de symptomen langer aanhouden.
  3. PMDD. Premenstruele dysforfe stoornis (PMDD) is een ernstige vorm van premenstrueel syndroom (PMS) die enkele dagen tot twee weken voor de menstruatie optreedt. Mensen met PMDD ervaren intensere emotionele en fysieke symptomen, zoals extreme stemmingswisselingen, hevige prikkelbaarheid, depressieve gevoelens en angst. Deze klachten kunnen het dagelijks functioneren aanzienlijk belemmeren. Net als bij PMS worden de symptomen van PMDD veroorzaakt door hormonale schommelingen, maar bij PMDD zijn de klachten veel ernstiger en gaan ze vaak gepaard met gevoelens van hopeloosheid en verlies van controle. Zodra de menstruatie begint, nemen de symptomen meestal snel af.

Verzuim door menstruatie

Hevige menstruatieklachten kunnen leiden tot verzuim. In 2022 verzuimde 61% van de vrouwelijke medewerkers minstens een keer vanwege ziekte, waarbij 10% aangaf dat de klachten verband hielden met menstruatie, zwangerschap of overgang. Van deze klachten kwamen menstruatieklachten het vaakst voor. Dit blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van het CBS en TNO, uitgevoerd in 2022.

Wat zijn overgangsklachten?

Naast de menstruatie kan de overgang, ook wel de menopauze genoemd, een zeer grote invloed hebben op het leven van vrouwen of andere mensen met een baarmoeder. Dit proces begint meestal tussen het veertigste en zestigste levensjaar door een afname van oestrogeenproductie en markeert het einde van de vruchtbare periode. Ook onder de veertig is het mogelijk om in de overgang te komen, in dat geval spreken we van de vervroegde overgang. Net als bij menstruatie, geldt ook voor de overgang dat de klachten voor iedereen anders kunnen zijn. De overgang bestaat uit drie fases:

  1. De premenopauze is de fase waarin hormonale veranderingen beginnen, met een geleidelijke afname van oestrogeen en progesteron. Dit kan leiden tot bijvoorbeeld onregelmatige menstruaties, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen.
  2. De perimenopauze omvat de jaren rondom de laatste menstruatie en wordt gekenmerkt door onregelmatige menstruaties, opvliegers en slaapstoornissen, evenals verhoogde prikkelbaarheid, angst en depressieve gevoelens.
  3. De postmenopauze begint na de laatste menstruatie en gaat gepaard met aanhoudende hormonale veranderingen die onder andere vermoeidheid, somberheid en een verhoogd risico op depressie kunnen veroorzaken.

Verzuim door de overgang

Zoals je hierboven leest, kan de mentale en lichamelijke impact van de overgang aanzienlijk zijn. Overgangsklachten kunnen leiden tot lagere productiviteit, minder werkplezier, verzuim en hogere herstelbehoefte na een werkdag. Volgens het TNO-rapport ‘De Overgang: Klachten en de invloed op het werk’ geeft maar liefst negen op de tien vrouwen met regelmatige overgangsklachten aan dat de klachten van invloed zijn op het werk, ook leiden deze klachten soms tot verzuim. Twee op de drie van de vrouwen met overgangsklachten bespreekt haar klachten op het werk, echter doen ze dit vooral met enkele collega’s. Slechts een op de acht vrouwen bespreekt haar klachten met de leidinggevende. Met de bedrijfsarts (2,5%) en overige professionals op het werk (1,8%) wordt het nog minder besproken.

Ook toont RIVM-onderzoek aan dat vrouwen met overgangsklachten drie keer zo vaak burn-outsymptomen ervaren als vrouwen die niet in de overgang zitten. Ze vinden het lastiger om met de psychische eisen van hun werk om te gaan en hebben last van mentale vermoeidheid door het werk.

Vitalmindz App: voor vitale medewerkers

Ontdek de app

Taboe op de werkvloer doorbreken

Zowel de menstruatie als de overgang zijn natuurlijke fases in het leven van veel vrouwen of andere mensen met een baarmoeder, die een grote impact kunnen hebben op hun mentale en/of fysieke welzijn. Toch rust er nog steeds een taboe op het praten over menstruatie- en overgangsklachten, zéker op de werkvloer.

Om een ondersteunende werkomgeving te creëren, is het belangrijk om open over de overgang en menstruatie te praten, begrip te tonen en problemen serieus te nemen. Simpele maatregelen, zoals het beschikbaar stellen van menstruatieproducten op de wc’s en pijnstillers tegen milde klachten, kunnen al een groot verschil maken. Daarnaast is het bieden van flexibiliteit voor medewerkers met hevige klachten belangrijk. Deze maatregelen bevorderen niet alleen het welzijn van de medewerkers zelf, maar kunnen ook de productiviteit en werktevredenheid verhogen. Hieronder nog acht tips om het taboe te doorbreken en medewerkers te ondersteunen:

  • Rolmodellen. Moedig leidinggevenden die zelf ook menstrueren, in de overgang zitten of hebben gezeten aan om hun ervaringen te delen om het onderwerp te normaliseren.
  • Managementondersteuning. Zorg dat het management openstaat voor gesprekken over deze onderwerpen en het goede voorbeeld geeft.
  • Flexibele werkuren. Bied indien mogelijk flexibele uren of thuiswerkmogelijkheden voor medewerkers met (ernstige) klachten.
  • Aanpassen taken. Pas in overleg met de medewerker tijdelijk de werkzaamheden aan, zodat taken die veel energie kosten, later gedaan kunnen worden. Indien er sprake is van fysiek werk, kan het fijn en nodig zijn om tijdelijk minder zware werkzaamheden aan te bieden.
  • Rustruimtes. Zorg voor rustige ruimtes waar medewerkers zich kunnen terugtrekken.
  • Voorlichting. Organiseer workshops en trainingen om medewerkers bewust te maken van menstruatie- en overgangsklachten. Of informeer medewerkers via posters, brochures en intranetpagina’s.
  • Anonieme suggesties. Faciliteer anonieme feedbackmogelijkheden zodat medewerkers vrij hun zorgen kunnen uiten en ideeën kunnen delen.
  • Gezondheidszorg ondersteuning. Laat medewerkers gebruikmaken van een coach voor advies over leefstijl en mentale ondersteuning bij hun klachten.

Door menstruatie- en overgangsklachten serieus te nemen, zullen medewerkers in het vervolg sneller op jou of je collega’s af durven te stappen en praten over hun problemen en/of klachten. Hopelijk kunnen we zo met elkaar het taboe doorbreken.

Meer tips voor vitale medewerkers?

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van amplitie, preventie en psychisch verzuim!

Ik schrijf me in

Meer weten of advies?
Neem contact op!

Onze medewerkers helpen je graag verder.

Neem contact op

Meer artikelen voor tips en inspiratie